VERWACHT MAART 2023
Met trots presenteren wij het laatste nummer van jaargang 44: een themaspecial over gendergeschiedenis. Het was Joan Wallach Scott die in 1986 met haar ‘Gender: A Useful Category’ gender als constructivistisch, analytisch en bovenal historisch veranderlijk concept op de kaart zette binnen de geschiedwetenschap. Gender, begrepen als primaire betekenisgever van machtsverhoudingen, werd hiermee een waardevol perspectief voor historisch onderzoek. Sindsdien is het veld alleen maar groter en meer divers geworden. In dit nummer leest u dus drie uiteenlopende artikelen over gendergeschiedenis.

Annelore van Gool schreef over de invloed van genderpercepties op bestraffing. Rond het einde van de Tweede Wereldoorlog werden vrouwen die geheuld hadden met de vijand – de zogenaamde ‘moffenmeiden’ – kaalgeschoren. Hun vrouwelijkheid werd hiermee afgepakt, een straf die paste bij de begane misdaad: seksuele collaboratie. Het vrouw-zijn van de moffenmeiden werd als onlosmakelijk verbonden gezien met de sociale orde en moraliteit.Judith Kraamwinkel schreef een artikel over partnerselectie door vrouwen in achttiende-eeuws Amsterdam, waarbij zij pleit voor een ruimtelijke benadering van het beschikbare archiefmateriaal. Een ruimtelijke analyse van de partnerselectie binnen één stad onthult dat men vaak met iemand trouwde uit de dezelfde straat. Dit suggereert dat men niet vaak buiten de eigen buurt kwam en potentiële huwelijkspartners dus alleen uit de eigen directe omgeving geselecteerd konden worden. Kraamwinkels grondige archiefanalyse levert een levendige reconstructie van het vroegmoderne Amsterdam op.Dat mannen en masculiniteit ook zeker tot de gendergeschiedenis behoren, toont Yara de Lange. Zij onderzocht de wisselwerking tussen emotionele normen en genderidealen in de late Middeleeuwen. Een analyse van Middeleeuwse kronieken, geschreven na de slag om Agincourt in 1415, toont dat emoties als moed en verdriet benadrukt werden bij het beschrijven van het ideaalbeeld van middeleeuwse masculiniteit: de ridder.Het opiniestuk van bijzonder hoogleraar Geertje Mak belicht de actualiteit van gendergeschiedenis. Gendergeschiedenis geeft niet alleen inzicht in de historische veranderlijkheid van termen als mannelijkheid en vrouwelijkheid, maar ook in de geschiedenis van het begrip gender zelf. Door te kijken hoe ons huidige begrip van gender tot stand gekomen is, wordt duidelijk dat het concept ook historisch gezien verder ging dan de binaire tegenstelling van man/vrouw.Historicus en oud-Skriptredacteur Suze Zijlstra schreef over een achttiende-eeuwse aquarel uit het Rijksmuseum, die ze tegenkwam tijdens de zoektocht naar haar Aziatische en Europees-Aziatische voormoeders. Op de tekening is een huiselijke scene in vroegmodern Batavia te zien, waarbij vrouwen van verschillende achtergronden zijn afgebeeld. Welke verborgen vrouwenverhalen gaan schuil achter een dergelijke prent? Ook interviewde Skript twee bijzondere vrouwen actief binnen en buiten de universiteit: Margriet Schavemaker, artistiek directeur van het Amsterdam Museum en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, en Madeleijn van den Nieuwenhuizen, promovenda aan Columbia University en mediacriticus bekend van het Instagram account @Zeikschrift.Tot slot hebben we ook op de website aandacht besteed aan ons themanummer door oude Skript-interviews met Michel Foucault uit 1982 en Joan Wallach Scott uit 1989 opnieuw te publiceren. Neem dus vooral ook daar een kijkje!